ÔN HÒA VÀ BẠO LỰC - TRƯƠNG DOÃN

“Song chúng tôi không bao giờ quyết đoán rằng để đạt tới mục đích đó, đâu đâu cũng phải dùng những biện pháp như nhau.

Chúng tôi biết rằng cần phải chú ý đến những thiết chế, phong tục và truyền thống của các nước khác nhau, và chúng tôi không phủ nhận rằng hiện có những nước như Mỹ, Anh - và nếu tôi hiểu biết rõ hơn về những thiết chế của các bạn thì tôi có thể thêm vào đó cả Hà Lan nữa, ở đây, công nhân có thể đạt tới mục đích của mình bằng biện pháp hoà bình. Nhưng nếu đúng là như thế đi nữa thì chúng tôi cũng phải thừa nhận rằng trong đại đa số các nước trên lục địa, bạo lực vẫn phải là cái đòn bẩy cho cuộc cách mạng của chúng ta; và có lúc sẽ phải dùng đến bạo lực để thiết lập một cách triệt để sự thống trị của người lao động.”

-Trích Bài diễn văn Hội Công nhân Quốc tế của Các Mác tại Am-xtơ-đam năm 1872

Đứng dưới lập trường Mácxít-Lêninnít ta phải khẳng định rằng không có công thức chung cho bất cứ cuộc cách mạng nào, bởi vì vậy sức mạnh của Chủ nghĩa Mác là phân tích cụ thể ở mọi tình hình cụ thể, học tập những kinh nghiệm có tính phổ quát và giải quyết những thứ không có tính phổ quát, vì mỗi nơi mỗi khác. Vấn đề bạo lực và ôn hoà cũng thế, từ khi các bậc tiền bối cách mạng như Mác, Ăngghen, Lênin ra đi thì vấn đề vốn tưởng chừng rất căn bản đã bị bỏ quên, ngày nay các Đảng Cộng Sản cũng phát triển lí thuyết Mác mà chỉ chăm chăm xuyên suốt một công thức trên tiến trình đấu tranh của họ.

Đầu tiên phải hiểu rõ hai khái niệm, đứng trên quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin quan điểm về nhà nước chính là công cụ đàn áp giai cấp dưới của giai cấp thống trị, chính vì vậy cũng trực tiếp nảy ainh đấu tranh bạo lực là phương thức đấu tranh sử dụng vũ lực để trực tiếp lật đổ giai cấp thống trị; Còn đấu tranh ôn hoà là phương thức đấu tranh tạo tiền đề để lật đổ giai cấp tư sản bằng tổng thể các hành động tuần hành, kêu gọi, biểu tình, đình công, đấu tranh trong nghị viện, các yếu tố trên diễn ra đồng bộ và dồn dập. Về bản chất, bạo lực không có nghĩa là diễn ra xuyên suốt mà phải đúng thời điểm; Ôn hoà không có nghĩa là chùn bước mà còn là con đường gian nan hơn nữa, hoàn toàn khác biệt với cải lương và cải cách, bởi vì nếu những người cải lương ủng hộ chủ nghĩa cải cách muốn từng bước thay đổi chủ nghĩa tư bản thì biện pháp ôn hoà của những người Mác-xít thường là để tạo tiền đề cho cách mạng vô sản, hoặc nếu chuyên chính tư sản quá yếu thì có thể dành chính quyền ngay, nhưng vẫn phải thực hiện cách mạng vô sản nhanh chóng trong một nước để bảo vệ nền cách mạng ấy. Song, cũng phải hiểu cách dùng từ "ôn hoà" của người viết có phần khác với một số người, vì thường từ "ôn hoà" lại bị đánh đồng với "hữu khuynh".

Bây giờ ta tiến tới xét về bối cảnh thực tiễn, như ta biết thời điểm chín mùi cho cách mạng vô sản là khi chủ nghĩa tư bản đang trong chu kì tổng khủng hoảng dẫn tới mâu thuẫn giai cấp đi đến đỉnh điểm, hiển nhiên sẽ đưa tổ chức Đảng Cộng Sản mạnh lên và vươn dài cánh tay của mình đến khắp đất nước bằng hệ thống quần chúng chặt chẽ và cơ sở chi bộ Đoàn Đảng. Tuy nhiên, không phải lúc nào phong trào cách mạng cũng sẽ xuất hiện suôn sẻ với khuôn mẫu như vậy, kể cả khi chu kì tổng khủng hoảng chủ nghĩa tư bản xảy ra cũng không như kịch bản vẽ sẵn, bởi vì quy luật tổng khủng hoảng có liên quan mật thiết với sự suy thoái của thị trường tiền tệ và sản xuất hàng hoá, nó còn là cuộc chiến tối đa lợi ích song song giữa các nhà tư sản, giữa các người mua và giữa người mua với người bán. Rút ra ở đây, nếu nhóm tư sản cũ đã suy yếu đi, một nhóm tư sản mới thay thế vị trí thống trị kinh tế của tư sản cũ trước kia, giúp nền kinh tế tư bản ấy trở lại giàu có nhờ sự tích lũy tư bản. Tiếp tục quy luật cạnh tranh và mở ra quy luật phát triển tiếp theo của chủ nghĩa tư bản. Chính vì vậy, vẫn phải xét đến sự hồi phục của chủ nghĩa tư bản trong một thời gian ngắn, đòi hỏi chính đảng cách mạng phải kiên trì phát triển tổ chức và lấy chủ nghĩa Mác-Lênin làm kim chỉ nam cho mọi hành động. Cũng từ đó, ta có ba điều kiện mà ta phải có cách giải quyết khác : Thứ nhất, là tổ chức cách mạng còn rất yếu, cho nên không thể thực hiện cách mạng vô sản; Thứ hai, là chế độ chuyên chính tư sản yếu đi, cho nên bạo lực này không cần thiết nữa. Nhưng đó chỉ là phân tích ở hai chủ thể mâu thuẫn, còn lòng tin của giai cấp vô sản nói chung và mọi tầng lớp lao động mới là thứ quyết định. Cũng từ đây, chính là mấu chốt để càng phân tích sâu vấn đề ôn hoà và bạo lực.

Khi phân tích mối liên hệ biện chứng giữa hai khái niệm này, trước hết là ta xét từ bên trong bản chất đấu tranh ôn hoà và đấu tranh bạo lực, ta thấy : Đấu tranh ôn hoà đồng thời có hai mâu thuẫn nội tại là phải đấu tranh hợp pháp và vừa đấu tranh bất hợp pháp. Còn đấu tranh bạo lực có mâu thuẫn nội tại là vừa phải đàn áp thiểu số đi bóc lột mà vừa phải giữ lấy cơ sở quần chúng. Trong chính sự tồn tại của đấu tranh ôn hoà là để tạo tiền đề cho mâu thuẫn hoặc giải quyết một mâu thuẫn nhưng không có tính phổ quát giống như bạo lực cách mạng, chỉ có nhiệm vụ duy nhất là giải quyết hoàn toàn mâu thuẫn.

Trong những điều kiện cụ thể, ôn hoà và bạo lực sẽ được vận dụng đan xen với nhau, đấu tranh ôn hoà sẽ thực hiện đan xen hoạt động hợp pháp như nghị trường, công tác công đoàn và hoạt động bất hợp pháp như vũ trang hoá nhân dân giống như đường lối của Đảng Lao Động Dân Chủ Xã Hội Nga những năm trước cách mạng; Và khi bè lũ thống trị hết cách, khi thời cơ đến hoặc ngay khi chúng hết cách mà chuyển sang đàn áp, sẽ chín muồi cho bạo lực cách mạng. Nhìn chung, đấu tranh bạo lực là đòn giải quyết mâu thuẫn trước tiên, còn đấu tranh ôn hoà là đòn chiến lược chính trị. Tuy nhiên, tùy vào điều kiện thực tiễn để phát triển đường lối xây dựng và đấu tranh, chẳng hạn nếu trong nước có những mâu thuẫn nội tại khó giải quyết hơn như Trung Quốc thì Mao Trạch Đông đã sáng tạo ra chiến lược "Chiến tranh nhân dân trường kì".

Sự xuất hiện của Chủ nghĩa xét lại Khơ-rút-chốp và Chủ Nghĩa đế quốc xã hội Bơ-réc-nhép là nhát dao lớn nhất cho mối liên hệ biện chứng giữa con đường bạo lực và ôn hoà. Cho đến sau sự sụp đổ của Liên Xô, những người chỉ trích mặt ôn hoà trong mối liên hệ này là tả khuynh xuất phát từ sự không hiểu rõ khái niệm này; Còn những người bác bỏ tính bạo lực trong phương thức đấu tranh là những kẻ hữu khuynh, họ xuất phát từ tính tư sản hèn nhát, sợ đấu tranh. Ta phải kiên quyết phê phán những quan điểm phi-biện chứng này.

Những điều trên là lý thuyết, chúng ta cũng cần bàn tới trong thực tế lịch sử. Một phong trào đấu tranh tiêu biểu là của Đảng Cộng Sản Đức (KPD) do Ơn Tha-man lãnh đạo chuyển hướng từ cách mạng vô sản sang việc đấu tranh nghị trường và lãnh đạo công đoàn để đợi ngày tiến hành cách mạng vô sản một lần nữa, tiếc thay làn sóng của những kẻ quốc xã lại làm cho một trong những hy vọng về cách mạng vô sản tại Đức không thành, nhưng cũng phải thừa nhận đó là Đảng Cộng Sản Đức khi ấy đã bị tả khuynh khi cô lập các Đảng có công nhân tín nhiệm cao hơn giống như Đảng Dân Chủ Xã Hội (SPD). Một ví dụ khác là tại Chi-lê, Đảng Xã Hội của A-len-đê đã thắng cử năm 1970 và ông tiến hành nỗ lực xây dựng chuyên chính vô sản rồi đến năm 1973 ông đã bị lật đổ, sai lầm của ông là ảo tưởng có thể xây dựng chuyên chính vô sản Chi-lê trên chính bộ máy tư sản, và nghiêm trọng nhất là ông không mau chóng vũ trang hoá toàn dân để mau chóng thực hiện một cuộc đảo chính thần tốc quét sạch đám nội phản trong bộ máy, cho nên kết cục của ông là một bài học cho chúng ta.

Nói tóm lại, ta có thể khẳng định rằng : Bạo lực cách mạng là cốt lõi vì tính phổ quát của nó,  ôn hoà là điều kiện có thể nhưng hiếm bởi vì tính không phổ quát của nó. Quan trọng nhất, phải hiểu rõ tất cả những điều này, nắm rõ duy vật biện chứng để thoát khỏi cả hai nạn tả khuynh và hữu khuynh.

Lưu ý rằng, bài viết này chỉ là sự nhắc lại học thuyết Mác - Lênin, nhất là có một số tình tiết trùng hợp với vài thời điểm tình hình cách mạng trong quá khứ.