BẢN CHẤT CON NGƯỜI - TRƯƠNG DOÃN

 

Bản chất con người là tốt, xấu? Có nhiều người không hiểu nên cứ suy luận sơ sài, chủ quan từ sự quan sát cá nhân.

Trong tác phẩm "Về cương lĩnh Phơ-bách" của Các Mác, đã viết :

“...Trong thực tế, bản chất con người là tổng thể các mối quan hệ xã hội.

Phơ-bách, ông không đưa ra lời phê phán về bản chất con người, do đó ông đã mắc phải sai lầm:...”

Về nội dung, Mác đã phê phán quan điểm sai lầm của Phơ-bách về bản chất con người.

Như ta thấy, Mác đã khẳng định "bản chất con người là tổng thể các mối quan hệ xã hội".

Như vậy, bản chất con người là bản chất xã hội. Bản chất xã hội nảy sinh ra vấn đề mâu thuẫn và vấn đề đạo đức (sự thiện-ác).

Ở vấn đề mâu thuẫn, nó luôn tồn tại trong hiện thực, nhờ sự xung đột và mâu thuẫn giúp thế giới luôn vận động và phát triển. Đây cũng là những lí luận căn bản của chủ nghĩa duy vật biện chứng.

Ở vấn đề đạo đức lại rất khác, tôi sẽ nói ở quy mô vi mô trước. Bản chất của một người được tạo nên từ mối quan hệ xã hội của họ (bao gồm quan hệ gia đình, trường học, công việc, xóm làng,...vv...), nói cách khác là bản chất xã hội.

Nói tới sự phát triển của bản chất con người, ngay từ đầu bản chất con người không cố định, nên khi mới sinh ra phải qua sự tiếp xúc với xã hội, về lâu về dài nó mới có bản chất của nó.

Ở tầm vĩ mô thì phải nói đến những lí luận về hình thái xã hội của Mác - Ăngghen. Ai ở đây nếu tìm hiểu lí thuyết Mác hay đã học qua môn Chủ Nghĩa Mác - Lênin ở giảng đường đại học cũng đều biết rằng quan hệ sản xuất, lực lượng sản xuất, kiến trúc thượng tầng phù hợp hình thái xã hội đó.

Hình thái xã hội thì luôn vận động, trong lịch sử thì nó đã vận động qua 4 hình thái, đến hình thái cuối cùng là Xã Hội Cộng Sản Chủ Nghĩa thì thông qua sự phát triển của lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất, kiến trúc thượng tầng dẫn tới cách mạng vô sản bùng nổ, nền chuyên chính vô sản tổ chức phổ cập nền giáo dục cộng sản, văn hóa và hệ tư tưởng vô sản sẽ đưa con người đó phù hợp với hình thái xã hội cộng sản.

Mà bản chất xã hội sẽ luôn vận động và phù hợp với các điều kiện, quy luật xã hội thì bản chất con người sẽ như thế.

Nhưng nói đi cũng phải nói lại, sự phát triển của lực lượng sản xuất sẽ làm phát triển ý thức xã hội, lực lượng sản xuất mới xung đột với lực lượng sản xuất cũ tạo ra sự phê phán xã hội. Nên bản chất con người không cố định mà cũng tùy thuộc vào sự phát triển liên tục của lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất.

Cũng phải lưu ý RẤT KỸ, hình thái cộng sản chủ nghĩa đã chấm dứt sự mâu thuẫn giai cấp, đạt tới trình độ sản xuất chưa từng có. Đó cũng là lí do vì sao người ta lại khẳng định hình thái cộng sản chủ nghĩa là hình thái xã hội cuối cùng của nhân loại.

Vậy ta kết luận, việc nói bản chất con người cố định trong cái thiện hoặc ác đều sai, bản chất con người là bản chất xã hội, nó luôn vận động và linh hoạt tùy thuộc xã hội nó đang ở.

Để tiến lên xã hội chủ nghĩa và xã hội cộng sản chủ nghĩa, thì phải thủ tiêu tư hữu và sự mâu thuẫn giai cấp. Không ngừng gia tăng trình độ sản xuất. Khi đó mới có thể cải tạo xã hội.